Birçok ebeveyn tuvalet eğitimi sırasında zorlanabilmekte ve nasıl davranacağını bilememektedir. Tuvalet eğitiminde dikkat edilecek ilk konu çocuğun hem fizyolojik hem de psikolojik olarak hazır oluşudur.

Tuvalet eğitiminin verileceği zaman aralığı, ebeveynlerin gözlemlerine dayanmakla birlikte fiziksel olarak çocukların bu kaslarını kontrol edebilmeye başladığı dönem olan 18-36. aylar arasındadır. Bununla birlikte her çocuk için bu olgunluk döneminin farklı olabileceği aileler tarafından bilinmeli ve çocuğun hazır olup olmadığı dikkatle izlenmelidir.

Bir diğer konu ise psikolojik boyutudur. Özellikle bu eğitimin verildiği yaş 2 yaş sendromu olarak da anılan çocukların yoğun inatlaşma dönemlerine denk gelmektedir. Çocuklar bu yaş dönemlerinde bir nevi kişisel alanlarını oluşturmaya çalışır ve ebeveyn ile güç savaşına girerler. Böylece sınırlarını öğrenirler. Bu dönemde anneyle aynı anda birçok konuda savaş başlamıştır. Örneğin kıyafet seçimi; anne havanın soğuk olduğunu söyler ve çocuk mont giymek istemese de anne en sonunda duymaz onu ve mont giydirilir. Ya da çocuk aç değilim dese de anne nettir, yemek saati gelmiştir ve o tabak bitecektir. Bunun gibi birçok girdiği güç savaşında kazandığı birkaç başarı olsa da çocuk çoğunlukla anneye karşı kaybetmiştir. Ancak şimdi tuvalet denilen bir olay vardır ki anne birden çok hassas davranmaya başlamıştır. Ses tonu çok yumuşak ve heyecanlıdır. Çocuk bir yandan kaslarını kendi başına kullanabilmenin, tutma ve bırakma eyleminin hazzını yaşarken bir yandan da anneyi bu şekilde kontrol edebildiğinin farkına varmıştır. Annenin tuvalet için bu bekleyişi çocuk için bir zaferdir. İlk defa bir alanda sadece kendisi karar verebilmektedir.

Tuvalet Eğitimi Döneminde Çevresel Koşullar

Konunun psikolojik boyutu düşünüldüğünde çocuklar için hiç kolay bir dönem değildir. Bu yüzden tuvalet eğitimine başlama sürecinin:

• Aileye yeni gelen bir kardeş
• Boşanma
• Kreşe başlama
• Geçirilen önemli hastalıklar
• Bir yakının kaybı
• Ev değişikliği vb.

Çocuğun desteklenmesi gereken yeni olayların yaşandığı bir döneme denk gelmemesi önemlidir.

Ailelerin Dikkat Etmesi Gerekenler

• Aileler çocuğun içinde bulunduğu dönemin özelliklerini iyi bilmeli ve tuvalet eğitimini çocukla otorite savaşı haline getirmemelidir.
• Bu dönem fizyolojik ve psikolojik hazır bulunuşluk gerektirdiği unutulmamalı ve çocuk istemediği takdirde eğitime başlamak için zorlanmamalıdır. Ancak aileler özendirici davranmalıdır.
• Bunun bir süreç olduğu unutulmamalıdır. Sabırlı olmalı ve sert tepki vermekten kaçınılmalıdır.
• Çocuk tuvalet eğitimine başladığında aşırı sevinç ya da beklentiye girerek çok önemli bir konu haline getirilmemeli, doğal bir süreç olduğu vurgusu yapılmalıdır.
• Bu dönemde çocuğa teşvik için büyük ödüller koymak çocuğun durumu kullanabileceği bir süreç haline çevirmesine sebep olabilir.
• Cezalar, yasaklar ve sert tepkiler kesinlikle işe yaramayacaktır. Çocuğun tuvalet eğitimi sırasında bunlara maruz kalması ileride kişilik olarak otorite karşısında sıkıntı yaşayan, özgüveni düşük, aşırı düzenli bireyler olmasında rol oynayacaktır.

Tuvalet eğitimine çocuğun içinde bulunduğu gelişim dönemi de düşünülerek bu açılardan bakıldığında sadece bir tuvalet eğitimi değil aynı zamanda çocuğun kişilik oluşumunu da temelden etkileyen bir faktördür. Ebeveynlerin sorun yaşaması durumunda bir uzmandan yardım almaları hem bu süreci daha rahat atlatmalarında hem de çocuğun sağlıklı bir kişilik geliştirmesinde faydalı olacaktır.

          Gülşah Öztürk Erten

Uzman Klinik Psikolog & Pedagog